7_BIOLOGIA

Data:17.05.21r. kl.7.

Temat:Higiena oka i ucha.

1.Oczy funkcjonują prawidłowo tylko we właściwym oświetleniu.

Zarówno jasne światło np. promienie słoneczne może uszkodzić wzrok, dlatego należy nosić okulaty z filtrem UV, jak i czytanie książki w ciemnym pokoju też może pogorszyć nasze widzenie.

2. Wady wzroku.

• Krótkowzroczność-polega na dobrym widzeniu tylko przedmiotów z bliska, z daleka źle widzimy. Obraz powstaje przed siatkówką. Korekta tej wady następuje za pomocą soczewek dwuwklęsłych.
• Dalekowzroczność– polega na tym że dobrze widzimy tylko z daleka. Obraz powstaje za siatkówką. Korekta tej wady polega na noszeniu soczewek wypukłych.
• Astygmatyzm- polega na tym, że światło nie jest skupiane w jednym punkcie, lecz w wielu. Obraz jest wtedy zamazany i zniekształcony. Do korekty tej wady nosimy soczewki cylindryczne.
• Zez-wada, która polega na nieprawidłowym ustawieniu gałek ocznych, spowodowana jest osłabieniem mięśni ocznych. Korekta – noszenie odpowiednich okularów, zapisanych przez okulistę i ćwiczenia oczu.
• Daltonizm-wada, która polega na nieodróżnianiu kolorów, głównie czerwonego i zielonego, uwarunkowana genetycznie. Częściej chorują chłopcy.

3.Choroby oczu.

• Zapalenie spojówek-choroba bakteryjna lub wirusowa; objawy: swędzenie, pieczenie ból, zapobieganie: nie pocierać oczu brudnymi rękami.
• Jęczmień-choroba bakteryjna, objawy: zaczerwieniona, spuchnięta, boląca powieka; zapobieganie: nie pocierać oczu brudnymi rękami.
• Jaskra-uszkodzenie nerwu wzrokowego przez zbyt wysokie ciśnienie płynu wewnątrz oka; objawy: zawężenie pola widzenia, zapobieganie: badania profilaktyczne u okulisty.
• Zaćma-polega na zmętnieniu soczewki, wywołane starzeniem się organizmu; zapobieganie: badania profilaktyczne u okulisty.

4.Wpływ hałasu na organizm.

Głośność, czyli natężenie dźwięku jest mierzona w decybelach(dB).

Człowiek odczuwa ból przy dźwiękach powyżej 130 dB. Hałas powyżej 70 dB zakłóca pracę układu krążenia, pokarmowego i hormonalnego.

Data:10.05.21r. kl.7.

Temat:Ucho – narząd słuchu i równowagi.

Obejrzyj filmik i przepisz notatkę.

1.Budowa ucha.Ucho składa się z 3 części:

Ucho zewnętrzne	Ucho środkowe	Ucho wewnetrzne
1).Małżowina uszna	1).Trzy kosteczki słuchowe:młoteczek, kowadełko i strzemiączko	1).Nerw przedsionkowo- ślimakowy
2).Kanał słuchowy	2).Trąbka słuchowa Eustachiusza	2).Ślimak – narząd słuchu
3).Błona bębenkowa		3).Kanały półkoliste zbudowane z błędnika kostnego i błoniastego- narząd równowagi

2.Odbieranie dźwięków.

Fala dźwiękowa- przewód słuchowy- błona bębenkowa- młoteczek-kowadełko-strzemiączko-komórki zmysłowe ślimaka wprawiane w ruch-nerw ślimakowo- przedsionkowy- ośrodki nerwowe w mózgu( płat skroniowy)

3.Zmysł równowagi.

W uchu wewnętrznym znajdują się kanały półkoliste, które są narządem równowagi. Wypełnia je płyn, który przemieszczając się, wprawia rzęski w ruch, co powoduje powstawanie impulsów nerwowych i w ten sposób przesyłana jest informacja do mózgu o położeniu naszego ciała.

4.Co może uszkodzić słuch?

Hałas powyżej 130 (dB) decybeli może uszkodzić słuch i odczuwany jest jako ból.

Zbyt głośne dźwięki, długotrwałe, mogą uszkodzić błonę bębenkową i kosteczki słuchowe co może prowadzić do utraty słuchu, czyli głuchoty.

Data:06.05.21r. kl.7.

Temat: Budowa i działanie narządu wzroku.

Obejrzyjcie filmik o budowie i działaniu oka i zróbcie notatkę.

1.Zmysłem nazywamy zdolność rejestrowania informacji ze środowiska.

2.Narządy zmysłów to organy odbierające bodźce ze środowiska zewnętrznego, są one zbudowane ze specjalnych komórek nazywanych receptorami.

Narządami wzroku są oczy.

3.Aparat ochronny oczu:

• brwi – chronią przed potem,

• powieki z rzęsami- chronią przed zanieczyszczeniami,
• gruczoł łzowy wytwarza łzy, które oczyszczają oko,
• spojówki produkują śluz, który nawilża oko.

Budowa gałki ocznej:

a)twardówka-zewnętrzna błona gałki ocznej, włóknista, odporna na uszkodzenia- chroni oko przed urazami.

b) w przedniej części oka twardówka przechodzi w przezroczystą błonę – rogówkę.

c)naczyniówka to kolejna błona oka, zbudowana z naczyń krwionośnych, które zaopatrują gałkę oczną w tlen i substancje odżywcze.

d)tęczówka znajduje się w przedniej części oka, ma kształt pierścienia i nadaje kolor oczom.

e)źrenica to otwór znajdujący się w tęczówce, przez który światło dostaje się do oka. Skurcz mięśni gładkich tęczówki zmniejsza lub zwiększa średnicę źrenicy co nazywa się adaptacją oka.

f)soczewka – znajduje się za źrenicą, na niej załamują się promienie świetlne wpadające do oka.

g)siatkówka- to wewnętrzna błona oka zbudowana z komórek światłoczułych: czopków i pręcików. Czopki rejestrują barwę światła, a pręciki- są wrażliwe na ruch oraz natężenie światła.

h) plamka żółta – jest to miejsce najostrzejszego widzenia.

i)nerw wzrokowy- wychodzi z gałki ocznej w miejscu zwanym tarczą nerwu wzrokowego. W tym miejscu nie ma czopków i pręcików, promienie świetlne nie są rejestrowane i nazywa się to plamką ślepą.

j)ciało szkliste – jest przezroczyste, wypełnia wnętrze oka.

4.Jak powstaje obraz?

Obraz widziany przez nasze oko jest odwrócony, pomniejszony i rzeczywisty. Człowiek widzi wszystko przestrzennie czyli w trój wymiarze.

5.Akomodacja oka jest to zmiana kształtu soczewki, co pozwala nam na ostre widzenie różnych przedmiotów.

6.Złudzenie optyczne występuje wtedy, gdy nasze oczy widzą obrazy inaczej niż w rzeczywistości.

Data:29.04.21r kl.7.

Temat:Podsumowanie wiadomości z układu hormonalnego i nerwowego- karta pracy na ocenę.Czas na wykonanie karty pracy do środy 05.05.21r. włącznie.

1.Wyjaśnij pojęcia:

a.układ wydzielania wewnętrznego-

b.nadczynność-

c.niedoczynność-

d.antagonistyczne działanie hormonów-

e.neuron-

f. synapsa-

g. łuk odruchowy-

h. odruch-

i.uzależnienie-

2.Wymień gruczoły wydzielania wewntrznego:

3.Opisz na czym polega przeciwstawne działanie insuliny i glukagonu.

4.Podaj 3 podstawowe funkcje układu nerwowego:

a.

b.

c.

5.Opisz za co odpowiada:

a. lewa półkula mózgu-

b.prawa półkula mózgu-

6.Przedstaw jakie ośrodki mózgowe występują w płatach mózgowych:

a. w płacie czołowym-

b. w płacie ciemieniowym-

c. w płacie potylicznym-

d.w płatach skroniowych-

7.Wymień 5 elementów składowych łuku odruchowego:

8.Opisz odruchy i podaj po 3 przykłady każdego z nich.

a. odruchy wrodzone-

b. odruchy nabyte-

9.Opisz na czym polega antagonistyczne działanie układu współczulnego i przywspółczulnego na 3 konkretnych przykładach:

1.

2.

3.

10.Podaj 3 przykłady negatywnego wpływu stresu na organizm człowieka.

a.

b.

c.

Data:26.04.21r. kl.7.

Temat: Higiena układu nerwowego.

1.Wpływ stresu na organizm.

a. krótkotrwały stres, nazywamy pozytywnym, ponieważ powoduje, że jesteśmy zdolni do większego wysiłku.

b. Długotrwały stres, nazywany negatywnym, ponieważ powoduje, że człowiek jest przytłoczony, zmęczony i niezdolny do działania. Mogą rozwijać się różne choroby układu nerwowego. W sytuacji stresowej zwiększa się wydzielanie adrenaliny w pierwszej fazie stresu i kortyzolu, gdy stres utrzymuje się przez dłuższy czas.

Stres wpływa negatywnie na wiele narządów wewnętrznych np. serce, wątrobę, płuca, żołądek, naczynia krwionośne i narządy zmysłów.

2.Jak radzić sobie ze stresem?

• Przewidywać trudne sytuacje,
• dystansować się od trudnych sytuacji,
• rozładowywać negatywne emocje,
• aktywnie wypoczywać,
• rozwijać swoje zainteresowania.

3.Uzależnienie – to złożona, przewlekła choroba układu nerwowego, której główną cechą jest niekontrolowane dążenie dociągłego zażywania coraz większych ilości substancji uzależniajacej.

4.Rodzaje uzależnień:

• od kofeiny
• od nikotyny
• od alkoholu,
• od leków
• od narkotyków.

5.Jak unikać uzależnień?

Najważniejszym i najprostrzym sposobem uniknięcia uzależnienia jest NIE SIĘGAĆ PO UŻYWKI.

Praca domowa

Zrobić prezentację o uzależnieniach na 10 slajdów( o każdym z uzależnień po 2 slajdy.)W prezentacji należy przedstawić:

a. czego dotyczy każde uzależnienie,

b.na czym polega jego negatywny wpływ na organizm.

Termin wykonania prezentacji do 20 maja 21r.

Data:22.04.21r. kl.7

Temat lekcji:Łuk odruchowy i rodzaje odruchów.

Na dzisiejszej lekcji będziemy poznawali odruchy i sposoby ich działania. Obejrzyj filmik

Następnie przepisz notatkę do zeszytu.

1.Odruchem nazywamy automatyczną reakcję organizmu na bodziec.

2.Łukiem odruchowym nazywamy drogę, którą przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora.

• Receptor to wyspecjalizowane komórki w skórze i w narządach odbierające bodziec.
• Efektor to narząd wykonujący określoną czynność.

Łuk odruchowy składa się z 5 elementów składowych:

• receptor
• neuron czuciowy
• neuron pośredniczący w rdzeniu kręgowym
• neuron ruchowy
• efektor

3.Rodzaje odruchów.

Odruchy bezwarunkowe	Odruchy warunkowe
Są wrodzone	Są nabyte w ciągu naszego życia
Nie mamy na nie wpływu, działają automatycznie, często ratują nam życie	Mamy na nie wpływ, możemy je zmieniać, nie ćwiczone mogą zanikać
Nie zależą od naszej woli	Zależą od naszej woli
Przykłady odruchów: rozszerzanie i zwężanie źrenicy pod wpływem światła odruchy fizjologiczne(wydalanie kału i moczu) odruch kolanowy odruch kichania, kaszlu odruch wymiotny odruch cofania ręki pod wpływem bólu(odruch obronny organizmu)	Przykłady odruchów: wydzielanie śliny jazda na łyżwach, wrotkach jazda na rowerze nauka czytania, pisania

Data:19.04.21r. kl.7.

Temat:Obwodowy układ nerwowy.

2.W skład obwodowego ukladu nerwowego wchodzą dwa rodzaje włókien nerwowych:

• włókna czuciowe- przewodzą impulsy nerwowe z całego ciała do ośrodkowego układu nerwowego,
• włókna ruchowe– przewodzą impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego do mięśni i gruczołów.

3.Rodzaje nerwów:

• nerwy czaszkowe(mózgowe)- jest ich 12 par; odpowiadają za: odbieranie bodźców z narządów zmysłów i przekazywanie ich do mózgowia, oraz za pobudzanie do skurczu mięśni głowy i szyi;
• nerwy rdzeniowe – jest ich 31par; odpowiadają za odbieranie bodźców płynących ze skóry, głównie na tułowiu i kończynach, oraz pobudzanie do skurczu przede wszystkim mięśni tułowia i kończyn.

Data:15.04.21r. kl.7.

Temat: Budowa rdzenia kręgowego i rodzaje nerwów w obwodowym układzie nerwowym.

1.Budowa rdzenia kręgowego.

a)część zewnętrzna to istota biała złożona z włókien nerwowych

b)część wewnętrzna to istota szara, zbudowana z ciał komórek nerwowych i ma charakterystyczny kształt litery H.

Budowa rdzenia kręgowego jest odwrotna niż budowa mózgowia.

Data:12.04.21r. kl.7

Temat: Budowa mózgowia.

1.Mózgowie skład się z 3 podstawowych części:

• mózgu
• móżdżku
• pnia mózgu

2.Największą częścią mózgowia jest mózg, który odpowiada za:

• wykonywanie zamierzonych czynności,
• odbiorem i analizą informacji płynących z narządów,
• uczeniem się i zapamiętywaniem,
• odczuwaniem emocji.

3.Móżdżek jest odpowiedzialny za:

• utrzymanie równowagi,
• regulowanie siły skurczów mięśni i koordynowanie ruchów.

4.Pień mózgu pełni następujące funkcje:

• oddychanie,
• praca serca i regulowanie ciśnienia krwi,
• trawienie,
• utrzymywanie odpowiedniej temperatury ciała.

5.Budowa mózgu.

W budowie mózgu można wyróżnić 2 części:

• część zewnętrzna to kora mózgu- (nadrzędny ośrodek kontroli) zbudowana z istoty szarej, która składa się z ciał komórek nerwowych, jej powierzchnia jest silnie pofałdowana i tworzy 2 półkule mózgowe.
• część wewnętrzna to istota biała zbudowana z włókien nerwowych, która przewodzi impulsy pomiędzy różnymi częściami mózgu.

Od mózgowia zależy funkcjonowanie całego naszego ciała, dlatego musi być ono chronione przed urazami za pomocą kości czaszki, 3 opon mózgowych i płynu mózgowo- rdzeniowego.

6. Działanie półkul mózgowych.

• lewa półkula-odpowiada za operowanie liczbami i zadaniami, abstrakcyjne myślenie, logikę i mowę.
• prawa półkula-odpowiada za twórczość, wyobraźnię i orientację przestrzenną, oraz odbieranie kolorów, form i rytmu.

7.Mapa mózgu. Narysuj z podręcznika płaty mózgowe najlepiej na kolorowo tak jak w podręczniku,(aby lepiej zapamiętać) i napisz jakie ośrodki są w każdym płacie.

Data:08.04.21r. kl.7.

Temat: Autonomiczny układ nerwowy, budowa neuronu, synapsa.

1.Autonomiczny układ nerwowy dzielimy na 2 części: współczulną i przywspółczulną.

Nerwy obu części tego układu docierają do każdego narządu w organizmie i działają przeciwstawnie. Część współczulna powoduje przyspieszenie pracy większości narządów, a część przywspółczulna – spowolnienie. Obie części działają równocześnie, a za ich harmonijną pracę odpowiadają ośrodki nerwowe znajdujące się w mózgowiu i rdzeniu kręgowym.

a. układ współczulny– uaktywnia się w sytuacji zagrożenia oraz silnych emocji i przygotowuje organizm do działania. Przyspiesza przemianę materii w komórkach. Podnosi ciśnienie krwi, rozszerza źrenicę oka, przyspiesza akcję serca, rozszerza oskrzela i hamuje aktywność żołądka i jelit.

b. układ przywspółczulny -odpowiada za wypoczynek, zmniejsza szybkość pracy wielu narządów i spowalnia przemianę materii. Powoduje zmniejszenie ciśnienia krwi, zwęża źrenicę oka, zwalnia akcję serca, zwęża oskrzela i pobudza pracę żołądka i jelit.

2.Budowa komórki nerwowej czyli neuronu.

• Dendryty-krótkie, liczne wypustki odbierające bodźce nerwowe,
• akson, inaczej neuryt- to pojedyncza, długa wypustka, przewodząca impulsy nerwowe z ciała komórki nerwowej do zakończenia aksonu,
• ciało neuronu z jądrem komórkowym nazywane perikarionem,
• osłonka mielinowa- osłonka koloru białego, zwiększa szybkość przewodzenia impulsów nerwowych.

Przewodzenie impulsów nerwowych przez neuron odbywa się na drodze elektrycznej , zawsze w tym samym kierunku, od dendrytów przez ciało komórki nerwowej, następnie przez akson, aż do synapsy.

3.Przewodzenie impulsu nerwowego przez synapsę.

Synapsą nazywamy połączenie między dwoma komórkami. Wyróżniamy 3 rodzaje synaps:

• nerwowo-nerwowe
• nerwowo-mieśniowe
• nerwowo-gruczołowe

Synapsa zbudowana jest:

• z zakończenia aksonu jednej komórki,
• początek dendrytu drugiej komórki,
• niewielkiej szczeliny między nimi, nazywanej szczeliną synaptyczną.

Przewodzenie impulsu nerwowego przez synapsy odbywa się na drodze chemicznej za pośrednictwem przekaźnika chemicznego tj. adrenalina, noradrenalina, acetylocholina i inne.

Data:29.03.21r. kl.7.

Temat: Budowa i rola układu nerwowego.

1.Funkcje układu nerwowego.

• odbieranie i analizowanie bodźców nerwowych ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego,
• wywoływanie odpowiednich reakcji organizmu na te bodźce,
• kontrolowanie i koordynowanie pracy wszystkich układów w organizmie człowieka.

2.Podział układu nerwowego ze względu na sposób funkcjonowania dzielimy na:

a. autonomiczny, który kieruje pracą narządów wewnętrznych oraz procesami przemiany materii. Działanie tego układu nie zależy od naszej woli.

b. somatyczny, który odbiera bodźce nerwowe ze środowiska zewnętrznego i kieruje pracą mięśni szkieletowych, co umożliwia prawidłowe reakcje organizmu. Działanie tego układu zależy od naszej woli.

3.Podział układu nerwowego ze względu na budowę:

a. ośrodkowy układ nerwowy- składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego

• pełni funkcje centrum kontroli
• analizuje informacje docierające ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego
• przekazuje polecenia do odpowiednich narządów

b. obwodowy układ nerwowy -składa się z 12 par nerwów mózgowych i 31 par nerwów rdzeniowych

• przekazuje informacje między ośrodkowym układem nerwowym, a pozostałymi częściami organizmu.
• odbiera informacje z narządów zewnętrznych i wewnętrznych.

Data:22.03.21r. kl.7.

Temat: Antagonistyczne działanie hormonów.

1.Niektóre czynności życiowe są regulowane przez dwa hormony, które działają przeciwstawnie czyli antagonistycznie. To przeciwstawne działanie polega na tym, że jeden hormon przyspiesza jakiś proces, a drugi hormon hamuje ten proces.

Do takich hormonów należą:

• insulina i glukagon
• adrenalina i noradrenalina

2.Cykl wydzielania hormonów.

Nasz organizm wydziela hormony w rytmie dobowym, to powoduje, że organizm może prawidłowo pracować np.

• hormon wzrostu wydzielany jest najwięcej w nocy od godz. 21 do 4 rano, dlatego mówimy, że dzieci rosną jak śpią.
• Hormony nadnerczy i kortyzol wydzielany jest w dużych ilościach o godz. 6.00 rano, dzięki temu przyspieszana jest przemiana materii i możemy wykonywać poranne czynności po przebudzeniu.

3. Potrójne nazewnictwo układu hormonalnego:

a. układ hormonalny– nazwa pochodzi od wydzielanych hormonów, które regulują wszystkie czynności życiowe organizmu.

b. układ dokrewny– nazwa pochodzi od tego, że hormony wydzielane są do krwi, która roznosi je do każdej komórki, tam gdzie powinny działać.

c. układ wydzielania wewnętrznego- nazwa pochodzi od tego, że układ ten zbudowany jest z gruczołów wydzielania wewnętrznego: przysadki, tarczycy, nadnerczy, trzustki, jąder i jajników.

Data:18.03.21r.

Temat:Zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego.

1.Równowaga hormonalna– jest to taka ilość hormonów w organizmie, która umożliwia jego prawidłowe działanie.

2.Nadczynność hormonów– polega na zbyt dużym wydzielaniu hormonów przez dany gruczoł dokrewny.

3.Niedoczynność hormonów– polega na zbyt małym wydzielaniu hormonów przez dany gruczoł dokrewny.

Zarówno nadczynność i niedoczynność hormonów jest stanem chorobowym.

• Nadmiar hormonu wzrostu w okresie dzieciństwa może powodować gigantyzm, który objawia się olbrzymim wzrostem.
• Akromegalia-jest skutkiem nadmiaru hormonu wzrostu u osób dorosłych. Objawia się przerostem dłoni, stóp, nosa i żuchwy.
• Karłowatość przysadkowa- wynika z niedoboru hormonu wzrostu w dzieciństwie .Objawia się bardzo niskim wzrostem.
• Cukrzyca-jest spowodowana nadmiarem glukozy we krwi. Wyróżniamy cukrzycę typu I i cukrzycę typu II. Zapobieganie polega na badaniach profilaktycznych i prowadzeniu zdrowego trybu życia. Pompa insulinowa automatycznie podaje właściwe dawki insuliny co ułatwia funkcjonowanie osobom chorym z cukrzycą typu I.
• Nadczynność tarczycy-nadmiar jodu w organizmie, guzki w tarczycy objawy: nadpobudliwość, spadek masy ciała, powiększenie tarczycy.
• Niedoczynność tarczycy-niedobór jodu w organizmie, objawy: wysuszenie skóry, wzrost masy ciała, osłabienie, senność.

Data:15.03.21r. kl.7.

Temat:Gruczoły dokrewne i ich hormony.

1.Nadrzędnym gruczołem dokrewnym jest przysadka mózgowa, ponieważ wydziela ona hormony tropowe, które kierują pracą innych gruczołów dokrewnych tj.: tarczycy, nadnerczy i gruczołów płciowych.

2.Gruczoły dokrewne i ich hormony:

• przysadka mózgowa– hormon wzrostu– powoduje podziały komórek i wzrost organizmu; hormony tropowe- pobudzają pracę innych gruczołów dokrewnych,
• tarczyca-tyroksyna- reguluje przemianę materii,
• nadnercza- kortyzol-reguluje przemiany cukrów w organizmie; adrenalina– przyspiesza pracę serca i oddychanie, podnosi ciśnienie krwi,
• trzustka-insulina zmniejsza stężenie glukozy we krwi; glukagon-zwiększa stężenie glukozy we krwi,
• jajniki-estrogeny-odpowiadają za powstawanie żeńskich cech płciowych i produkcję gamet żeńskich; progesteron– umożliwia rozwój zarodka i płodu,
• jądra-testosteron-odpowiada za powstawanie męskich cech płciowych i produkcję gamet męskich.

Praca domowa

Proszę nauczyć się tej notatki, ponieważ będę pytała z niej każdego ucznia na ocenę od następnej lekcji biologii.

Data:08.03.21r. kl.7.

Temat: Budowa i funkcjonowanie układu hormonalnego.

1.Budowa układu hormonalnego.

Układ hormonalny zbudowany jest z gruczłów dokrewnych do których należą:

• przysadka mózgowa,
• tarczyca,
• przytarczyce,
• nadnercza,
• trzustka,
• jajniki u kobiet,
• jądra u mężczyzn.

Wspólną cechą wszystkich gruczołów wydzielania wewnętrznego jest wydzielanie specjalnych związków chemicznych nazywanych hormonami.

2. Rola układu hormonalnego:

a. Układ hormonalny wpływa na działanie całego organizmu, a jego działanie nie podlega naszej woli.

b. Hormony regulują pracę wszystkich narządów, dostosowując ich pracę do potrzeb organizmu.

c .Hormony występują we krwi w bardzo małej ilości, dlatego nawet niewielka ich zmiana może mieć ogromny wpływ na nasz organizm.

Data:04.03.21r. kl.7

Temat: Powtórzenie wiadomości z układu wydalniczego.

1.Zagadnienia na powtórzenie:

• drogi wydalania produktów przemiany materii

• budowa i funkcje nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej,
• budowa nefronu
• etapy procesu powstawania moczu
• jak dbać o układ wydalniczy?
• choroby układu wydalniczego i zapobieganie: zakażenie dróg moczowych, kamica nerkowa, kłębuszkowe zapalenie nerek,
• wyjaśnić pojęcia: wydalanie, dializa, dializator, homeostaza, nefron, mocz pierwotny, mocz ostateczny.

Data:01.03.21r. kl.7.

Temat: Higiena i choroby układu wydalniczego.

1.Jak dbamy o układ wydalniczy:

• dbanie o higienę osobistą
• regularne opróżnianie pęcherza moczowego
• zwracać uwagę na ilość spożywanej soli
• picie co najmniej 2 litrów płynów dziennie
• regularne wykonywanie badań moczu

2.Choroby układu wydalniczego:

a. zakażenie dróg moczowych– przyczyną są drobnoustroje chorobotwórcze; objawy-ból pęcherza, pieczenie, częste oddawanie moczu. Zapobieganie-higiena intymna, picie odpowiedniej ilości płynów.

b. kamica nerkowa– przyczyna- picie zbyt małej ilości płynów, przetrzymywanie moczu. Objawy: silny ból, kolka nerkowa, tworzenie się kamieni w nerkach z nierozpuszczalnych soli kwasu moczowego, głównie szczawianów i fosforanów.

Zapobieganie: unikać potraw o dużej zawartości szczawianów i fosforanów np. szczawiu, szpinaku, rabarbaru; picie wody, ograniczenie spożycia soli.

c.mocznica- przyczyna: zła praca nerek powoduje zatrucie organizmu mocznikiem;

objawy; śpiączka mocznicowa i śmierć.

Zapobieganie: analiza moczu, dializa, przeszczep nerki.

3.Czym jest dializa?

Dializa to oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii, wykonuje się ją za pomocą urządzenia nazywanego dializatorem lub sztuczną nerką.

Data:25.02.21r. kl.7

Temat:.Budowa i działanie układu wydalniczego.

1. Budowa układu wydalniczego.

a.nerki- parzyste narządy w kształcie fasoli;leżą na tylnej ścienie jamy brzusznej.

Funkcją nerek jest oczyszczanie krwi ze zbędnych produktów przemiany materii, oraz wody i soli mineralnych. Biorą udział w utrzymywaniu homeostazy, czyli równowagi wewnątrz organizmu. Nerki zbudowane są z miliona nefronów.

b. moczowody– są to parzyste przewody długości 30 cm, które wyprowadzają z nerek mocz i doprowadzają go do pęcherza moczowego.

c. pęcherz moczowy jest zbiornikiem na mocz o rozciągliwych ścianach, zbudowanych z mięśni gładkich.

d. cewka moczowa -to przewód, którym mocz jest usuwany z organizmu .Oddawanie moczu możemy kontrolować dzięki mięśniowi zwieraczowi.

2.Budowa nefronu.

Nefron to podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna nerek. Składa się on z:

a. ciałka nerkowego- zbudowanego z kłębuszka nerkowego, czyli skupiska naczyń włosowatych i otoczony jest torebką kłębuszka.

b. kanalika nerkowego- składającego się z 3 odcinków i uchodzącego do większych cewek zbiorczych

3.Jak powstaje mocz?

Mocz powstaje w 3 etapach:

I etap to filtracja krwi- czyli oczyszczanie krwi ze szkodliwych substancji przemiany materii. W wyniku tego procesu powstaje mocz pierwotny w ilości 120-140 l na dobę zawierający związki szkodliwe jak i potrzebne organizmowi. Proces ten zachodzi w kłębuszku nerkowym i torebce kłębuszka.

II etap zachodzi w kanaliku nerkowym i polega na wchłanianiu zwrotnym ( do krwi) wody i potrzebnych substancji np.glukozy, aminokwasów.

III etap to wchłanianie do krwi wody i soli mineralnych w wyniku czego powstaje mocz ostateczny w ilości ok.2litrów na dobę. Zachodzi również wydzielanie do kanalika szkodliwych i zbędnych substancji.

Data:22.02.21r. kl.7

Temat: Wydalanie produktów przemiany materii.

1.Wydalanie jest to usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.

2.Drogi wydalania zbędnych substancji z organizmu.

a.przez nerki w postaci moczu wydalane są:mocznik, nadmiar wody i soli mineralnych,substancje trujące.

b.przez płuca w wydychanym powietrzu wydalana jest: dwutlenek węgla i para wodna.

c. przez gruczoły potowe w skórze w postaci potu wydalana jest woda i sole mineralne oraz mocznik.

Data:18.02.21r. kl.7.

Temat:Powtórzenie wiadomości z układu oddechowego.

1.Najważniejsze zagadnienia z budowy i działania układu oddechowego.

• wymień po kolei odcinki w budowie układu oddechowego,
• opisz budowę płuc u człowieka,
• jaką funkcję pełni głośnia, a jaką nagłośnia,
• wyjaśnij pojęcia: oddychanie płucne, oddychanie tkankowe, oddychanie komórkowe, dyfuzja, wentylacja płuc,
• podaj skład powietrza wdychanego i wydychanego,
• wyjaśnij na czym polega wdech i wydech
• podaj w jaki sposób transportowane są gazy oddechowe,
• opisz 3 rodzaje energii wykorzystywanej przez organizm
• podaj sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego,
• opisz następujące choroby: katar, przeziębienie, grypa, angina, rak płuc, gruźlica,
• podaj jak zanieczyszczenia powietrza wpływają na zdrowie człowieka
• opisz szkodliwy wpływ palenia tytoniu na organizm człowieka.

Data:15.02.21r. kl.7.

Temat:Higiena i choroby układu oddechowego.

1.Choroby układu oddechowego:

• katar(nieżyt nosa)-choroba wirusowa,osłabienie organizmu , ból głowy
• przeziębienie(zapalenie górnych dróg oddechowych)– kaszel, katar, podwyższona temperatura,ból gardła i głowy.
• grypa-choroba wirusowa,osłabienie organizmu,ból mięśni i łamanie w kościach, katar, kaszel, wysoka temperatura.Grypę należy wyleżeć w łóżku,żeby nie było powikłań.
• angina-choroba bakteryjna,powiększenie migdałów i węzłów chłonnych, silny ból gardła, wysoka temperatura.Można ją leczyć antybiotykami.
• gruźlica– choroba bakteryjna, wywołana przez prątki gruźlicy; możemy zarazić się od chorej osoby, lub pijąc mleko od chorej krowy.Objawy:silny kaszel, utrudnione oddychanie,gorączka, choroba śmiertelna,zapobieganie- szczepienia ochronne.
• rak płuc-przyczyną są zmiany w DNA,palenie papierosów, wdychanie zanieczyszczonego powietrza.Objawy:kaszel, plucie krwią, ból w klatce piersiowej, choroba śmiertelna.

2.Wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy.

a. tlenki azotu i siarki-utrudniają oddychanie, drażnią błonę śluzową, mogą być przyczyną powstawania raka płuc.

b.tlenek węgla( czad)-łączy się w krwinkach czerwonych z hemoglobiną, co uniemożliwia przenoszenie tlenu i powoduje niedotlenienie organizmu i śmierć.

c.pyły-osadzają się w płucach i mogą prowadzić do rozwoju pylicy, a następnie raka płuc.

3.Szkodliwość palenia tytoniu:

Palenie tytoniu wywołuje zapalenie oskrzeli, prowadzi do rozwoju raka gardła, krtani i płuc. Powoduje niedotlenienie serca, mózgu, niszczy ściany żołądka i jelit. Wpływa negatywnie na rozwój dziecka u kobiety w ciąży.

Data:11.02.21r, kl.7.

Temat: Oddychanie komórkowe i jego znaczenie.

1.Oddychaniem komórkowym nazywamy utlenianie substancji pokarmowych, w wyniku czego powstaje energia potrzebna do funkcjonowania komórki i całego organizmu.Proces ten przebiega w mitochondrium w każdej komórce.

2.Ogólne równanie procesu oddychania komórkowego- podręcznik str.126.

3.Energię wykorzystywaną przez organizm dzielimy na:

• energię mechaniczną np. ruch organelli komórkowych, praca mięśni,
• energię elektryczną potrzebną do powstawania i przewodzenia impulsów nerwowych
• energię chemiczną- potrzebną do wytwarzania związków chemicznych

Data:08.02.21r. kl.7.

Temat:Mechanizm oddychania.

1.Wyróżniamy 3 terminy dotyczące oddychania:

• oddychanie płucne- to wymiana gazowa zachodząca w płucach,
• oddychanie tkankowe – to wymiana gazowa zachodząca w tkankach,
• oddychanie komórkowe- to proces polegający na uwalnianiu energii z glukozy

2.Wentylacja płuc odbywa się przez wdech i wydech i biorą w niej udział mięśnie międzyżebrowe i przepona( mięsień oddzielający klatkę piersiową od jamy brzusznej)

• Wdech – to pobieranie z otoczenia powietrza bogatego w tlen.Jest to proces czynny, mięśnie międzyżebrowe i przepona kurczą się, klatka piersiowa rozszerza się i unosi, a przepona się spłaszcza.
• Wydech – to usuwanie z płuc powietrza bogatego w dwutlenek węgla.Jest to proces bierny, mięśnie międzyżebrowe i przepona rozkurczają się, klatka piersiowa opada, a przepona uwypukla się.

3.Skład powietrza wdychanego i wydychanego(wykresy kołowe str.122 podręcznik)

4.Wentylacja płuc zachodzi niezależnie od naszej woli i zależy od ilości tlenu i dwutlenku węgla jaka znajduje się we krwi.Podczas wysiłku fizycznego wentylacja płuc zachodzi szybciej, a podczas spoczynku wolniej.

5.Wymiana i transport gazów– zachodzi na zasadzie dyfuzji.

Dyfuzja polega na przenikaniu cząsteczek ze środowiska o wyższym stężeniu do środowiska o niższym stężeniu.

Tlen transportowany jest przez krwinki czerwone(erytrocyty), z pęcherzyków płucnych do tkanek, a dwutlenek węgla transportowany jest przez osocze krwi z tkanek do pęcherzyków płucnych i wydychany jest na zewnątrz podczas wydechu.

Data:01.02.21r. kl.7.

Temat: Budowa układu oddechowego.

1.Elementy układu oddechowego.

a.Drogi oddechowe składają się:

• Jama nosowa, w której powietrze jest nawilżane, ocieplane i oczyszczane(filtrowane) z zanieczyszczeń i drobnoustrojów chorobotwórczych.
• Gardło– wspólny odcinek układu pokarmowego i oddechowego.
• Krtań– narząd głosowy, znajdują się tam struny glosowe; nagłośnia to chrząstka, która zamyka krtań podczas połykania pokarmu
• Tchawica-elastyczna rura zbudowana z chrzastek w kształcie podkowy,połączone więzadłami.Dzięki takiej budowie powietrze może swobodnie przepływać.
• Oskrzela( prawe i lewe)– są to rozgałązienia tchawicy, dzielą się na coraz drobniejsze oskrzeliki zakończone pęcherzykami płucnymi.

b. płuca- ich funkcją jest wymiana gazowa, mają budowę pecherzykowatą, zbudowane z pęcherzyków płucnych, prawe płuco zbudowane z 3 płatów, a lewe płuco z 2 płatów. Płuca okryte są opłucną- cienką błoną, która chroni płuca.

2. Powstawanie głosu.

Głos powstaje w części krtani nazywanej głośnią, gdzie znajdują się struny głosowe, między nimi znajduje się szczelina i przepływające przez nią powietrze wywołuje ich drgania – w ten sposób powstaje głos.

Data:28.01.21r. kl.7.

Karta pracy z układu odpornościowego na ocenę(tydzień czasu -do czwartku).

1.Wyjaśnij pojęcia:

a. odporność wrodzona-

b. odporność nabyta-

c.szczepionka-

d.surowica-

e.transplantacja-

f.AIDS-

g. alergia-

h.wstrząs anafilektyczny-

2.Opisz jaką funkcję spełniają:

• węzły chłonne-
• śledziona-
• grasica-
• limfocyty T-
• limfocyty B-
• makrofagi-

3.Wymień co wchodzi w skład pierwszej linii obroby organizmu?

• ..
• ..
• ..
• ..
• ..

4.Wymień co wchodzi w skład drugiej i trzeciej linii obrony organizmu?

Druga linia obrony-

Trzecia linia obrony-

5.Opisz w jaki sposób zyskujemy odporność nabytą czynną:

a. naturalną-

b.sztuczną-

6.Co jest lepsze: surowica czy szczepionka i dlaczego?

7.Wypełnij tabelę i podaj 3 przyklady jak można zarażić się wirusem HIV i jak nie zarazimy się tym wirusem?

Jak zarażamy się wirusem HIV	Jak nie możemy się zarazić HIV

Data:25.01.21r. kl.7.

Temat: Zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego.

1.Co to jest alergia czyli uczulenie?

Alergią nazywamy nadmierną reakcję układu odpornościowego na kontakt z substancjami szkodliwymi dla organizmu czyli alergenami.

2.Rodzaje alergii:

a. alergie skórne- objawy: swędzenie, pieczenie, zaczerwienienie skóry, wypryski,

b. alergie wziewne- katar sienny jeśli jest nieleczony prowadzi do astmy.Objawy astmy:trudności z oddychaniem,silny kaszel, napady duszności.

c.alergie pokarmowe- objawy: nudności, wymioty,biegunka, swędzenie skóry i wysypka.

3.Co to jest wstrząs anafilaktyczny?

Jest to gwałtowna reakcja organizmu, której objawami są obrzęk dróg oddechowych,spadek ciśnienia krwi, co może doprowadzić do śmierci organizmu.

4.Testy alergiczne mają na celu wykrycie alergenu, na który pacjent jest uczulony, co ułatwia późniejsze leczenie.(kalendarz alergenów str.109.)

5.Odporność a transplantacja.

Transplantacja czyli przeszczep narządu, odbywa się wtedy, gdy jeden z narządów nie może spełniać swojej funkcji.Najczęściej przeszczepia się nerki, serce,płuco lub szpik kostny. Między dawcą i biorcą musi być zgodność tkankowa, aby transplantacja udała się.Pomimo zgodności, może dojść do odrzucenia przeszczepu przez organizm.Aby temu zapobiec, osoby po przeszczepie muszą do końca życia brać leki.

6. Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS)

Przyczyną tej choroby jest zakażenie wirusem HIV, który atakuje i niszczy limfocyty T. Choroba rozwija się bezobjawowo bardzo długo (10lat). Możemy zarazić się przez krew osoby zakażonej i kontakty płciowe.

Data:21.01.21r. kl.7.

Temat: Linie obrony organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi i rodzaje odporności nabytej.

1.Trzy linie obrony organizmu – przed drobnoustrojami chorobotwórczymi.

a.pierwsza linia obrony

odporność wrodzona: skóra, błony śluzowe, substancje bakteriobójcze zawarte w ślinie i we łzach,kwas solny w żołądku, kaszel, kichanie, wymioty, biegunka.

b. druga linia obrony

odporność wrodzona:makrofagi, inne krwinki białe wydzielają substancje, które wzmacniają reakcję obronną organizmu.

c.trzecia linia obrony

odporność nabyta:limfocyty T, limfocyty B.

2. Rodzaje odporności nabytej:

a. odporność nabyta czynna:

-może być naturalna np. po przechorowaniu danej choroby( ospy wietrznej)

-może być sztuczna – po podaniu szczepionki

szczepionka – są to zabite lub osłabione czynniki chorobotwórcze, które podaje się zdrowemu organizmowi, aby wytworzył on przeciwciała i uodpornił się na przyszłe zakażenia.

b. odporność nabyta bierna:

-może być naturalna np.podczas karmienia dziecka mlekiem matki

-może być sztuczna np. po podaniu surowicy

Surowica– są to gotowe przeciwciała podawane zakażonemu organizmowi w celu zwalczenia zakażenia

Data:18.01.21r. kl.7.

Temat:Budowa i działanie układu odpornościowego.

1.Odporność jest to zdolność organizmu do obrony przed czynnikami chorobotwórczymi.

2.W skład układu odpornościowego wchodzą należące do układu limfatycznego:

• śledziona- w jej wnętrzu niszczone są drobnoustroje chorobotwórcze,
• grasica-jest narządem, w którym dojrzewają limfocyty,
• węzły chłonne- usuwają z limfy drobnoustroje chorobotwórcze i namnarzają się w nich limfocyty,
• skóra i błony śluzowe,
• krwinki białe – leukocyty, do których zaliczamy: limfocyty T- rozpoznają i zapamiętują obce antygeny, niszczą komórki zaatakowane przez wirusy i komórki nowotworowe; limfocyty B-wytwarzają przeciwciała, skierowane przeciw obcym antygenom;makrofagi-wchłaniają i trawią drobnoustroje,oraz wytwarzają substancje hamujące namnarzanie się wirusów i bakterii oraz rozwój komórek nowotworowych.

3.Rodzaje odporności:

a. Odporność wrodzona– inaczej nieswoista, mamy ją od urodzenia, jest to szybka reakcja organizmu na czynniki chorobotwórcze.

b. Odporność nabyta– inaczej swoista, nabywamy ją w ciagu całego życia, na skutek kontaktu z drobnoustrojami chorobotwórczymi,

Data:21.12.20r. Kl.7

Temat: Układ limfatyczny- budowa i funkcje.

1.Układ limfatyczny należy do układu krążenia i pełni następujące funkcje:

• uczestniczy w zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych
• dostarcza osocze z powrotem do krwiobiegu
• pośredniczy w wymianie składników między osoczem a tkankami
• transportuje tłuszcze
• odprowadza z komórek zbędne substancje i nadmiar wody

2.Budowa układu limfatycznego.

Układ limfatyczny jest układem otwartym,oznacza to, że limfa krąży nie tylko w naczyniach limfatycznych ale wylewa się do zatok jamy ciała.

W skład układu limfatycznego, inaczej chłonnego wchodzą:

• naczynia limfatyczne ( chłonne), w których płynie limfa /chłonka/,
• węzły limfatyczne (chłonne) :podkolanowe, pachwinowe, pachowe, zauszne, migdałki podniebienne.
• Narządy układu limfatycznego to grasica i śledziona

grasica-jest narządem, w którym dojrzewają limfocyty

śledziona-w jej wnętrzu niszczone są drobnoustroje chorobotwórcze i uszkodzone krwinki czerwone, białe i płytki krwi. Tu namnażają się limfocyty i jest ona magazynem krwi.

Data:17.12.20r. kl.7

Temat:Higiena i choroby układu krwionośnego.

1.Jak dbać o układ krwionośny?

• aktywność fizyczna
• prawidłowe odżywianie
• unikanie akloholu i palenia papierosów

2.Krwawienia i krwotoki.

Krwawienie to powolny wypływ krwi z naczyń krwionośnych.

Krwotok to szybki wypływ krwi z przerwanej tętnicy lub żyły.

a.krwotok wewnętrzny

b. krwotok zewnętrzny

c.krwotok z nosa-pochylić głowę do przodu, uciskać płatki nosa, położyć zimny okład na kark i grzbiet nosa.

3.Choroby układu krwionośnego.

a. miażdżyca-polega na odkładaniu się blaszek miażdżycowych z cholesterolu w naczyniach krwionośnych, co prowadzi do utrudnienia przepływu krwi i powstawania zakrzepów.Zapobieganie to aktywność fizyczna i prawidłowe odżywianie.

b. choroba wieńcowa-jest to miażdżyca naczyń wieńcowych doprowadzających do serca tlen i substancje odżywcze.Często prowadzi do zawału serca, czyli obumierania części tego narządu, spowodowanego niedotlenieniem. Objawy zawału to silny piekący ból w klatce piersiowej i utrata przytomności.Pierwsza pomoc polega na jak najszybszym rozpoczęciu masażu serca i wezwaniu karetki pogotowia.

c.niedokrwistość (anemia)

przyczyna – brak żelaza i wit. z grupy B, co powoduje obniżenie ilości erytrocytów i poziomu hemoglobiny.Objawy to omdlenia, szybkie męczenie się.Zapobieganie prawidłowe odżywianie.

d.białaczka

zmiany w DNA prowadzą do nadmiernego wytwarzania białych krwinek, które nie dojrzewają i nie spełniają swoich funkcji.Białaczka może prowadzić do śmierci.

e. nadciśnienie tętnicze

polega na zwiększonym ciśnieniu krwi. Zapobieganie to aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie z małą ilością soli, unikanie palenia papierosów i picia alkoholu.

Data:14.12.20r. kl.7.

Temat:Budowa i działanie serca.

1.Budowa serca.

Serce u człowieka składa się z 2 przedsionków(prawego i lewego) i 2 komór( prawej i lewej). Między przedsionkami znajduje się przegroda miedzyprzedsionkowa, a między komorami przegroda międzykomorowa. Przegrody powodują, że krew utlenowana nie miesza się z krwią odtlenowaną. Między przedsionkami, a komorami znajdują się zastawki, dzięki nim krew płynie w sercu tylko w jednym kierunku i nie może się cofać.

2.Praca serca.

Serce odgrywa rolę pompy, która rytmicznie tłoczy krew do naczyń krwionośnych i sprawia, że krew stale w nich krąży.

Serce pracuje w powtarzających się cyklach.Każdy cykl pracy serca składa się z 3 faz:

• faza I- skurcz przedsionków– krew przepływa do komór
• faza II- skurcz komór– krew wpływa do największych tętnic (aorty i tętnic płucnych)
• faza III- rozkurcz- wtedy przedsionki i komory są rozkurczone- jest to odpoczynek dla serca. Krew wtedy napływa do przedsionków.

Tętno czyli puls u dorosłego człowieka wynosi od 60 do 80 uderzeń na minutę.

Ciśnienie krwi to siła z jaką krew, naciska na ściany tętnic.

Ciśnienie krwi podaje się w milimetrach słupa rtęci ( mmHg)

Prawidłowe ciśnienie u dorosłego człowieka wynosi:

a. ciśnienie skurczowe(podczas skurczu serca) wynosi od 120 d0 140 mmHg

b. ciśnienie rozkurczowe( podczas rozkurczu serca)wynosi od 80 do 90 mmHg.

Pracę serca możemy zbadać za pomocą EKG czyli elektrokardiogramu.

Ciśnienie krwi i tętno u człowieka zmienia się w ciągu dnia w zależności od pory dnia i aktywności organizmu.

Data:10.12.20r. Kl 7.

Temat:Krążenie krwi u człowieka.

1.Układ krwionośny u człowieka jest układem zamkniętym,oznacza to, że krew płynie w jednym kierunku, tylko w naczyniach krwionośnych, nie wylewa się do zatok jamy ciała.

2.Budowa naczyń krwionośnych.

a.żyły – są to naczynia krwionośne, które prowadza krew w kierunku do serca. Ściany ich są cienkie i wiotkie, krew płynie w nich pomału i znajdują się w nich zastawki, aby krew nie cofała się.

b.tetnice-są to naczynia krwionośne, które prowadzą krew w kierunku od serca.Ściany ich są grube i elastyczne, ponieważ krew płynie w nich pod dużym ciśnieniem.

c.naczynia włosowate( kapilary)-są to najcieńsze naczynia krwionośne,występują w narządach wewnętrznych i skórze. Zbudowane są z jednej warstwy śródbłonka, co umożliwia sprawną wymianę gazową między krwią a tkankami.

3.Obiegi krwi u człowieka.

Wyróżniamy dwa obiegi krwi:

• mały obieg krwi inaczej nazywany płucnym, ponieważ krew płynie z serca do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa i wraca z płuc z powrotem do serca.
• duży obieg krwi inaczej nazywany obwodowym, ponieważ krew płynie do wszystkich narządów wewnętrznych( na obwód ciała) i wraca z powrotem do serca.

Data: 07.12.20r. kl.7

Temat:Budowa i funkcje krwi.

1. Skład krwi:

a. osocze- stanowi 54% objętości krwi, jest to płynna część krwi,

skład : 90% stanowi woda, 7% białka osocza ( albuminy, globuliny, fibrynogen) i 3% gazy oddechowe, substancje odżywcze, witaminy i sole mineralne, oraz uboczne produkty przemiany materii.

Funkcja osocza: transportuje w 80% dwutlenek węgla z tkanek do płuc.

b. krwinki czerwone-(erytrocyty) jest ich najwięcej we krwi,dzięki obecności białka hemoglobiny przenoszą tlen z pęcherzyków płucnych do każdej komórki,

c.krwinki białe (leukocyty) jest ich wiele rodzajów, ich funkcją jest obrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, wytwarzają przeciwciała.

d.płytki krwi (trombocyty) -biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

Wszystkie krwinki powstają w czerwonym szpiku kostnym.

2.Grupy krwi.( przepiszcie tabelkę z grupami krwi ze str.87)

Informacja o grupie krwi jest potrzebna do przetaczania, czyli transfuzji krwi.

Dawcy i biorcy muszą mieć zgodną grupę krwi, inaczej mogłoby dojść do zlepiania krwinek i do śmierci.

3.Proces krzepnięcia krwi.

Biorą w nim udział płytki krwi, które oklejają się na brzegach pękniętego naczynia i hamują wypływ krwi. Następnie wydzielają substsncję dzięki której fibrynogen zmienia się w fibrynę. Sieć włokien fibrynyzatrzymuje krwinki i tworzy skrzep.

4.Konfliktem serologicznym nazywamy sytuację , w której przeciwciała krwi matki atakują krwinki płodu, co może być przyczyną poronienia. Do konfliktu serologicznego może dojść, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a ojciec Rh+.

Data:30.11.20r. kl.7 Karta pracy na ocenę.

Temat:Podsumowanie wiadomości z układu pokarmowego- przygotowanie do sprawdzianu.

1.Opisz białka pełnowartościowe:

2.Opisz białka niepełnowartościowe:

3.Podaj 5 przykładów znaczenia białek w organizmie:

• ..
• ..
• ..
• ..
• ..

4.Podaj po 3 przykłady:

a. cukrów prostych-

b. dwucukrów-

c.cukrów złożonych-

5.Podaj 3 przykłady znaczenia węglowodanów z przykładami cukrów:

a.

b.

c.

6.Podziel tłuszcze na roślinne i zwierzęce, z przykładami tłuszczy.

-rosłinne-

-zwierzęce-

7.Podaj skutki niedoboru dla organizmu;

wapnia-

magnezu-

jodu-

8.Podaj skutki niedoboru podanych witamin;

wit. A-

Wit. C-

Wit.D-

Wit.B6-

9.Wymień po kolei (od początku) odcinki w budowie układu pokarmowego:

10.Do podanych enzymów dopisz składniki pokarmowe jakie one trawią:

a. pepsyna trawi-

b. amylaza ślinowa trawi-

c.lipaza trzustkowa trawi-

11.Opisz 2 choroby układu pokarmowego( na czym polega, zapobieganie)

a. próchnicę-

b. salmonellozę-

Data: 26.11.20r. Kl 7.

Temat:Higiena i choroby układu pokarmowego.

1.Prawidłowe odżywianie polega na tym, aby każdy człowiek odżywiał się stosownie do swojego wieku i indywidualnych potrzeb. Podczas przygotowywania posiłków powinniśmy zwracać uwagę na wartość energetyczną poszczególnych składników odżywczych.

2.Piramida zdrowego żywienia i stylu życia str.73.

3.Higiena odżywiania się:

• myć ręce,
• utrzymywać w czystości naczynia kuchenne,
• myć warzywa owoce i jajka przed spożyciem
• żywność trzymać w lodówce, lub zamrażarce,
• nie zamrażać ponownie,
• sprawdzać termin przydatności do spożycia,
• spożywać pokarmy pochodzące z pewnych źródeł,
• spożywać produkty uzupełniające flore jelitową np. kiefiry, jogurty
• spożywać posiłki regularnie i bez pośpiechu,
• jeść 5 posiłków dziennie.

4.Choroby układu pokarmowego:

a. choroby pasożytnicze:tasiemczyca, glistnica, owsica, włośnica.

b.zatrucia pokarmowe: Salmonellą, jadem kiełbasianym,

c.zatrucia pokarmowe:pestycydami i metalami ciężkimi, grzybami,

d.Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW)

e. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

f.rak jelita grubego,

g, otyłość, anoreksja i bulimia

Praca domowa

Proszę obliczyć dla siebie wskaźnik masy ciała, aby dowiedzieć się w jakim przedziale się znajdujecie. Nauczcie się tematu z podręcznika od str.72 do str.78

Data:12.11.20 klasa 7.

Temat lekcji:Węglowodany i tłuszcze jako dostawcy energii dla organizmu.

Na dzisiejszej lekcji omówimy sobie 2 grupy związków, które dostarczają organizmowi energii, niezbędnej do życia.W niektórych klasach już trochę mówiliśmy o węglowodanach, więc jeśli macie notatkę to jej nie piszcie, uzupełnijcie tylko to czego nie macie.

1.Podział węglowodanów:

a.cukry proste:glukoza, fruktoza, galaktoza

b. dwucukry:sacharoza=glukoza +fruktoza, jest to cukier buraczany lub trzcinowy.

Maltoza=2 cząsteczki glukozy,jest to cukier słodowy

Laktoza=glukoza i galaktoza, jest to cukier mlekowy, ponieważ występuje w mleku wszystkich ssaków

c.wielocukry; skrobia- u roślin, glikogen -u zwierząt,celuloza -buduje ściany komórkowe roślin,chityna u zwierząt buduje pancerzyki,błonnik- u roślin

2.Znaczenie węglowodanów:

a.zapasowe: skrobia i glikogen

b.energetyczne- glukoza- 4,2 kcal z 1 grama glukozy

c.budulcowe:celuloza i chityna

d.regulacyjne:błonnik

3.Budowa i podział tłuszczy.

Tłuszcze zbudowane są z kwasów tłuszczowych i glicerolu.

Tłuszcze roślinne:płynne-oleje, oliwa z oliwek; stałe: margaryny

tłuszcze zwierzęce:płynne- tran tłuszcz rybi jest lekarstwem

stałe:masło, smalec, słonina.

4.Znaczenie tłuszczy:

a.funkcja energetyczna-dostarczają 2 razy więcej energii niż cukry ok.9 kcal energii z 1 grama tłuszczu

b.funkcja ochronna- np. przed utratą ciepła( morsy)

c.funkcja termoregulacyjna- regulują temperaturę ciała.

d.funkcja zapasowa- odkładane są na zapas w postaci tkanki tłuszczowej

16.11.20r. Kl 7.

Temat:Witaminy, sole mineralne i woda.

1.Witaminy

Rozpuszczalne w wodzie	Rozpuszczalne w tłuszczach
Wit. C-skutki niedoboru:szkorbut-owrzodzenie dziąceł i wypadanie zębów	Wit.A -skutki niedoboru:kurza ślepota,choroby skóry,
Wit. B6-skutki niedoboru: depresja,choroby skóry,niedokrwistość	Wit.D-skutki niedoboru: osteoporoza, krzywica,zmniejszona odporność
Wit.B9– skutki niedoboru:zachamowanie wzrostu,niedokrwistość	Wit. E- skutki niedoboru:osłabienie mięśni,niedokrwistość, starzenie się skóry, zmniejszona odporność.
Wit.B12– skutki niedoboru:zaburzenia ukl. Nerwowego, niedokrwistość, zachamowanie wzrostu	Wit. K-skutki niedoboru:zaburzenia krzepnięcia krwi, krwawienia.

2.Sole mineralne

Makroelementy- skutki niedoboru	Mikroelementy- skutki niedoboru
Fosfor-krzywica, próchnica,bóle mięśni	Żelazo -niedokrwistość,osłabienie, zawroty głowy
Wapń-próchnica zębów,osłabienie kości,zaburzenia pracy serca.	Jod-zaburzenia wzrostu,choroby ukl. nerwowego
Magnez-nieprawidłowa praca serca i innych mięśni.	Fluor-próchnica zębów

3.Znaczenie wody w organizmie;

• jest środowiskiem wielu reakcji chemicznych
• jest podstawowym rozpuszczalnikiem
• reguluje temperaturę ciała
• umożliwia usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii

Praca domowa

Proszę przepisać notatkę i nauczyć się z podręcznika od str.63 do 66.

Data:19.11.20r. kl.7

Temat:Budowa i rola układu pokarmowego.

1.Rola układu pokarmowego:

• rozdrabnianie i nawilżanie pokarmu
• trawienie pokarmu
• wchłanianie do krwi związków otrzymanych z trawienia
• defekacja, czyli usuwanie niestrawionych resztek pożywienia w postaci kału.

2. Budowa układu pokarmowego.

Odcinki przewodu pokarmowego	Rola, przebiegające procesy
Jama ustna	-zęby:siekacze, kły, przedtrzonowe,trzonowe razem 32 zęby -język-znajdują się na nim kubki smakowe -ślinianki(gruczoły ślinowe)6 szt.wydzielają ślinę
Przełyk	-służy do przełykania pokarmu dłg. ok 30 cm
Żołądek	-jest magazynem pokarmu, ma kształt worka -odbywa się tam trawienie białek i tłuszczy – wydzielany jest sok żołądkowy i enzymy trawienne
Jelito cienkie dłg. 4-5 m	-dwunastnica-25cm, ma połączenie przewodami z wątrobą i trzustką;odbywa się w niej trawienie wszystkich składników pokarmowych, wydzielane są enzymy trawienne i żółć, -jelito czcze i jelito kręte- odbywa się tu dalsze trawienie oraz wchłanianie strawionych składników, dzieki kosmkom jelitowym
Jelito grube dłg.1,5m	-jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym, -okrężnica, -odbytnica, Odbywa się tu produkowanie witamin B12 i K,przez pałeczkę okrężnicy,odciąganie wody i formowanie masy kałowej z niestrawionych resztek pokarmowych
Odbyt	-odbywa się tu defekacja, czyli wydalanie kału.

Data: 23.11.20r. Kl 7

Temat:Etapy trawienia składników odżywczych.

1.Trawienie białek:

a. I etap- rozpoczyna się w żołądku, gdzie działa enzym pepsyna, aktywowana przez kwas solny.

b.II etap -odbywa się w dwunastnicy, gdzie działa enzym trypsyna obecna w soku trzustkowym.

III.etap- końcowy, odbywa się w jelicie cienkim, tam działa mieszanina enzymów obecna w soku jelitowym,który kończy rozkład białek do aminokwasów, wchłanianych następnie przez ścianę jelita do krwi.

2.Trawienie cukrów:

a. I etap- odbywa się już w jamie ustnej, gdzie występuje enzym amylaza ślinowa i rozkłada wielocukry do dwucukrow.

b. II etap-zachodzi w dwunastnicy, tam działa enzym amylaza trzustkowa, obecna w soku trzustkowym i trawi wielocukry i dwucukry.

III etap-zachodzi w jelicie cienkim, gdzie działa mieszanina enzymów zawarta w soku jelitowym i cukry proste są wchłaniane z jelita do krwi

3.Trawienie tłuszczów:

a.I etap – zachodziw dwunastnicy, tam działa enzym lipaza trzustkowa, zawarta w soku trzustkowym, oraz żółć wydzielana przez wątrobę i magazynowana w woreczku żółciowym. Żółć rozbija duże krople tłuszczu na małe kropelki, co pomaga w trawieniu.

b. II etap- zachodzi w jelicie cienkim, gdzie działa mieszanina enzymów zawarta w soku jelitowym. Strawiony tłuszcz jest wchłaniany przez ściany jelit do limfy.

Praca domowa

Przepiszcie lub wklejcie notatkę i nauczcie się tematu od str.69 do str.70 z podręcznika.